کتامین چیست و چرا اینقدر اعتیادآور است؟
در بحث ترک اعتیاد و شناخت مواد مخدر نوین، یکی از مواد بسیار پرچالش در سال‌های اخیر «Ketamine» بوده است. کتامین در اصل یک داروی بیهوشی عمومی با اثرات تجزیه‌کننده است که سال‌ها در محیط‌های پزشکی برای بی‌حس کردن بیماران در جراحی‌های کوتاه‌مدت یا کنترل دردهای شدید به کار رفته است. این ماده از دهه ۱۹۷۰ میلادی به‌طور رسمی وارد حوزه پزشکی شد و بعدها به‌دلیل برخی اثرات خاص خود، برای درمان شرایط روانی مانند افسردگی مقاوم به درمان و کنترل افکار خودکشی نیز استفاده شد.
کتامین همان‌طور که در علم پزشکی ارزشمند است، در حوزه سوءمصرف نیز به‌عنوان یک «مواد مخدر توهم‌زا» شهرت پیدا کرده است. ویژگی‌هایی مانند ایجاد حالت سرخوشی، تغییر شدید در ادراک زمان و مکان، حس جدا شدن از بدن و اثرات توهمی، آن را به یکی از پرتقاضاترین مواد در مهمانی‌ها و استفاده‌های تفریحی بدل کرده است. همین ویژگی‌های جذاب از دید مصرف‌کنندگان، در واقع پایه اصلی اعتیاد به کتامین هستند.
مکانیسم اثر کتامین بر مغز
کتامین با اثر گذاشتن بر گیرنده NMDA در مغز، مسیرهای انتقال پیام عصبی را تغییر می‌دهد. این اختلال در سیستم گلوتامات باعث کاهش درد، آرامش و در دوزهای بالاتر، تجربه‌های روانگردان می‌شود. در عین حال، مصرف مکرر باعث تغییر در سطح دوپامین و سایر انتقال‌دهنده‌های عصبی می‌شود که نقش کلیدی در ایجاد وابستگی روانی دارند. به زبان ساده، کتامین مدار پاداش مغز را فعال می‌کند و مغز به تدریج یاد می‌گیرد حضور آن را به‌عنوان راه اصلی تجربه لذت و آرامش شناسایی کند.
چرا کتامین تا این حد اعتیادآور است؟
علت شدت اعتیادآوری کتامین ترکیبی از عوامل روانی، عصبی و اجتماعی است. اثر سریع‌الوقوع و قوی آن باعث می‌شود فرد در مدت کوتاهی وابستگی روانی پیدا کند. مصرف منظم یا حتی چندبار مصرف در محیط‌های پرهیجان، به علت همزمانی اثر دارو با حس سرخوشی اجتماعی، احتمال تکرار مصرف را بالا می‌برد. از نظر بیولوژیکی، تحمل دارویی در کتامین به سرعت ایجاد می‌شود؛ یعنی مغز نیاز به دوزهای بیشتر برای دستیابی به همان اثر اولیه پیدا می‌کند. این فرآیند به سرعت فرد را وارد چرخه وابستگی می‌کند.
سوءمصرف کتامین نه تنها وابستگی روانی، بلکه تغییرات بلندمدت در عملکرد حافظه، تمرکز و کنترل هیجانات را به همراه دارد. افزایش خطر افسردگی عمیق بعد از دوره‌های مصرف نیز از عوامل بازگشت مجدد به مصرف و سخت‌تر شدن ترک کتامین است.
علائم سوءمصرف
علائم سوءمصرف شامل کاهش توجه، لکنت، سرگیجه، توهمات شدید، جدا افتادگی از بدن، فشار خون بالا و گاهی بیهوشی کامل است. با مصرف مداوم، مشکلات مثانه، کلیه، دستگاه ادراری، و کاهش توان شناختی به مرور نمایان می‌شوند. بسیاری از مصرف‌کنندگان در زمان ترک، دچار اضطراب شدید، اختلال خواب و افسردگی می‌شوند که بدون مداخله درمانی، احتمال بازگشت را بالا می‌برد.
تفاوت مصرف پزشکی و سوءمصرف
در استفاده پزشکی، کتامین تنها در دوز کنترل‌شده و محیط مجهز توسط متخصص تزریق یا تجویز می‌شود. اما در سوءمصرف، دوز بالا، محیط غیر ایمن و فقدان نظارت پزشکی، خطرات جسمی و روانی را چند برابر می‌کند. تفاوت اصلی در هدف مصرف و شرایط استفاده است؛ هدف درمانی در پزشکی، در سوءمصرف به تجربه حالات روانی خاص تبدیل می‌شود.
چالش‌های ترک کتامین
ترک کتامین فرآیندی سخت و چندبعدی است. علائم ترک شامل اضطراب، بی‌قراری، میل شدید به مصرف، مشکلات خواب، افسردگی، خستگی شدید و گاهی توهم است. دوره سم‌زدایی پزشکی معمولاً ۷ تا ۱۰ روز طول می‌کشد، اما اثرات روانی و هوس مصرف ممکن است ماه‌ها ادامه یابد. این اثرات روانی نیازمند جلسات روان درمانی، حمایت خانوادگی و توانبخشی اجتماعی است.
بدون مراقبت حرفه‌ای، احتمال بازگشت به مصرف بسیار بالا است. حتی پس از عبور از علائم جسمی، عوارض روانی مانند کاهش انگیزه، بی‌لذتی و نوسانات خلقی می‌توانند فرد را دوباره به دام اعتیاد بکشانند. به همین دلیل انتخاب یک کمپ ترک اعتیاد تخصصی با تیم درمانی حرفه‌ای اهمیت زیادی دارد.
خطرات ترکیب کتامین با سایر مواد
مصرف Ketamine همراه با الکل یا سایر مواد روانگردان (مانند LSD و اکستازی) خطرآفرین است. این ترکیب‌ها نه تنها اثرات توهمی و اختلال حرکتی را شدیدتر می‌کنند، بلکه خطر ایست تنفسی، مشکلات قلبی، اوردوز و کما را افزایش می‌دهند. بسیاری از موارد اوردوز مربوط به مصرف همزمان کتامین با الکل، به دلیل تشدید اثرات آرام‌بخش بوده‌اند.
نقش کمپ ترک اعتیاد در درمان
در مراکز تخصصی مانند کمپ ترک اعتیاد تهران، درمان کتامین شامل چهار مرحله کلیدی است: سم‌زدایی، روان‌درمانی، توانبخشی اجتماعی و پیگیری پس از درمان. در مرحله سم‌زدایی، بدن تحت نظارت پزشکی از آثار کتامین پاک می‌شود. روان‌درمانی، الگوهای فکری و هیجانی مرتبط با اعتیاد را هدف قرار می‌دهد و توانبخشی کمک می‌کند فرد دوباره به زندگی اجتماعی سالم بازگردد. پیگیری مداوم خطر بازگشت را کاهش می‌دهد. انتخاب مرکز معتبر بسیار مهم است؛ بهترین کمپ ترک اعتیاد باید علاوه بر امکانات پزشکی مجهز، تیم روان‌درمان متخصص و برنامه حمایتی بعد از درمان داشته باشد.
موسسه راهی به سوی نور
برای کسانی که به دنبال درمان حرفه‌ای و بازگشت به زندگی عادی هستند، موسسه «راهی به سوی نور» به عنوان یکی از بهترین کمپ‌های ترک اعتیاد، خدمات گسترده‌ای در زمینه ترک کتامین و سایر مواد ارائه می‌دهد. این کمپ، با ترکیب درمان‌های دارویی و روان‌شناختی، محیطی امن و پشتیبانی طولانی‌مدت، مسیر بهبودی را هموار می‌کند. تیم درمانی باتجربه، برنامه‌های فردی‌سازی‌شده و توجه ویژه به حمایت خانوادگی، از ویژگی‌های برجسته این مرکز است. انتخاب چنین کمپ‌هایی، بهترین شانس برای کنار گذاشتن اعتیاد و پیشگیری از بازگشت است.
در نهایت، آگاهی از ماهیت کتامین و چرایی اعتیادآور بودن آن، اولین قدم برای پیشگیری و درمان است. با مراجعه به مراکز تخصصی و بهره‌گیری از مشاوره حرفه‌ای، می‌توان حتی از شدیدترین وابستگی‌ها عبور کرد و مسیر یک زندگی سالم را دوباره آغاز نمود.