چطور با معتاد برخورد کنیم؟
اعتیاد یک بیماری مزمن و پیچیده است که مغز و رفتار فرد را تحت تأثیر قرار می‌دهد. این بیماری با میل شدید و غیرقابل کنترل به مصرف مواد، با وجود پیامدهای منفی آن، مشخص می‌شود. تغییرات در ساختار و عملکرد مغز فرد معتاد، آن‌ها را به سمت رفتارهایی سوق می‌دهد که ممکن است از نظر دیگران غیرمنطقی یا حتی مضر به نظر برسند. بنابراین، برای کمک به این افراد، باید به‌جای قضاوت، آن‌ها را درک کرده و رفتارهای آن‌ها را از دریچه بیماری‌شان ببینیم.
چرا باید با یک فرد معتاد درست رفتار کنیم؟
واکنش‌های هیجانی، پرخاشگری، طرد کردن یا تحقیر، نه تنها کمکی به فرد نمی‌کند، بلکه او را بیشتر به سمت اعتیاد سوق می‌دهد. حمایت عاطفی و رفتارهای صحیح، شانس موفقیت در فرآیند ترک اعتیاد را به شدت افزایش می‌دهد. وقتی یک فرد معتاد می‌بیند که حتی در این شرایط نیز تنها نیست و خانواده او را دوست دارند، انگیزه بیشتری برای بهبودی پیدا می‌کند.
کارهایی که نباید انجام داد: مرز بین کمک و آسیب
در مواجهه با فرد معتاد، برخی رفتارها ممکن است از روی دلسوزی انجام شوند، اما نتیجه معکوس دارند و به فرآیند درمان آسیب می‌زنند.
1. هم‌مسیر نشوید: مصرف مواد را تأیید نکنید
هیچ‌گاه به بهانه همراهی یا اثبات همدلی، در مصرف مواد با فرد معتاد همراه نشوید. این کار نه‌تنها هیچ کمکی نمی‌کند، بلکه به این پیام غلط دامن می‌زند که مصرف مواد مشکلی ندارد و عادی است.
2. توهین و تحقیر ممنوع
فرد معتاد از نظر روانی و جسمی در شرایط شکننده‌ای قرار دارد و به شدت از خودش احساس خشم و شرم می‌کند. تحقیر کردن او، این احساسات منفی را تقویت می‌کند و در نهایت، فرد برای فرار از این فشار روانی، بیشتر به مواد روی می‌آورد. به یاد داشته باشید که این رفتار به نوعی خودتخریبی برای فرد محسوب می‌شود و تحقیر کردن او، این چرخه معیوب را تشدید می‌کند.
3. قهر و طرد کردن ممنوع
افراد معتاد به‌شدت آسیب‌پذیرند و نیاز به تأیید شدن دارند. قهر و طرد شدن از سوی خانواده و نزدیکان، برای آن‌ها بسیار دردناک است و احساس تنهایی و بی‌ارزشی را تقویت می‌کند که این خود یکی از دلایل اصلی برای پناه بردن دوباره به مواد مخدر است.
4. همه مشکلات را به اعتیاد او ربط ندهید
شاید اعتیاد او نتیجه مشکلات دیگری در خانواده باشد. با ربط دادن تمام مسائل به اعتیاد او، فشار روانی و احساس گناهش را افزایش می‌دهید. این کار باعث می‌شود فرد احساس کند یک منبع همیشگی برای مشکلات است و این فشار، مانع از تصمیم او برای درمان می‌شود.
5. فقط نگویید “ترک کن”: راهکار عملی بدهید
گفتن جملاتی مانند “اگر دوستم داری ترک کن” یا “باید ترک کنی” بدون ارائه هیچ راهکار مشخصی، معمولاً بی‌فایده است. میل شدید فرد به مصرف، گاهی قوی‌تر از عشق به نزدیکان است. پس به‌جای موعظه، آستین بالا بزنید و به دنبال راهکارهای عملی برای درمان باشید.
6. از اجبار استفاده نکنید
بردن فرد معتاد به کمپ ترک اعتیاد یا مراکز درمانی به‌صورت اجباری، معمولاً نتیجه عکس می‌دهد. این کار باعث می‌شود فرد احساس کند درک نمی‌شود و به اوضاع بدبین شود. درمان اعتیاد باید با میل و انگیزه خود فرد آغاز شود.
گام‌های صحیح و مؤثر برای کمک به فرد معتاد
1. گفتگو را آغاز کنید و از خودتان محافظت کنید
نخستین و مهم‌ترین گام، شروع گفتگو در فضایی آرام و بدون قضاوت است. زمانی که فرد معتاد تحت تأثیر مواد نیست، با او صحبت کنید. از فریاد و بحث‌های بی‌نتیجه خودداری کنید. به او بگویید که دوستش دارید و برای کمک به او در این مسیر دشوار، در کنارش هستید. در عین حال، به یاد داشته باشید که از خود و سایر اعضای خانواده، به ویژه کودکان، در برابر رفتارهای پرخاشگرانه و خشونت‌آمیز فرد معتاد محافظت کنید. در صورت نیاز، از روانشناس یا مراجع قانونی کمک بگیرید.
2. مرزها و محدودیت‌ها را تعیین کنید
حمایت به معنای نادیده گرفتن رفتارهای نادرست نیست. شما باید مرزهای مشخصی را تعیین کنید. برای مثال، اجازه ندهید فرد معتاد با رفتارهای خود، زندگی دیگران را به هم بریزد. در صورت ادامه انکار و عدم پذیرش کمک، باید تصمیمات سختی بگیرید و زندگی خودتان را از این مارپیچ منفی جدا کنید. این کار به فرد معتاد نشان می‌دهد که شما در مورد درمان جدی هستید.
3. پافشاری بر روی تنها راه حل
تنها راه موجود، ترک اعتیاد است. این مسئله را هرگز فراموش نکنید. وعده‌های پوچ مانند “این بار آخره” یا “کمتر مصرف می‌کنم” را نپذیرید. به فرد معتاد بفهمانید که تنها راه حل، درمان کامل و اصولی است. این پافشاری، نه از سر سنگدلی، بلکه از روی دلسوزی است.
4. شناخت محرک‌ها و فراهم کردن محیط امن
محرک‌هایی که فرد را به مصرف سوق می‌دهند را شناسایی کنید. این محرک‌ها می‌توانند محیطی، روانی یا حتی اجتماعی باشند. برای مثال، اگر فرد در جمع‌های خاصی مواد مصرف می‌کند، از او بخواهید از آن جمع‌ها دوری کند. با کمک یک روانشناس، محیطی امن و آرام فراهم کنید.
5. اعتیاد را یک بیماری بپذیرید و با متخصصان مشورت کنید
باید باور داشته باشید که اعتیاد یک بیماری است، نه یک جرم یا ضعف شخصیتی. با او مانند یک بیمار رفتار کنید. برای یافتن بهترین مسیر درمانی، با متخصصان ترک اعتیاد و روانشناس مشورت کنید. آن‌ها می‌توانند به شما در مورد وضعیت فرد، راهنمایی‌های لازم را ارائه دهند و بهترین گزینه درمانی را مشخص کنند.
6. پس از درمان نیز او را تنها نگذارید
بستری شدن در کمپ ترک اعتیاد به معنای پایان راه نیست. دوران پس از ترک اعتیاد بسیار حساس است. فرد باید همچنان مورد حمایت عاطفی قرار گیرد تا بتواند به زندگی عادی بازگردد و از بازگشت به اعتیاد جلوگیری شود. حمایت‌ها باید در طول درمان و حتی پس از آن ادامه داشته باشد تا فرد بتواند یک زندگی جدید و سالم بسازد.
نقش مراکز درمانی در فرآیند بهبودی
انتخاب یک مرکز درمانی معتبر و کارآمد، تأثیر شگرفی در فرآیند درمان دارد. در این مراکز، درمان نه تنها جسمی بلکه روانی نیز هست. یک مرکز خوب باید برنامه‌های درمانی جامعی از سم‌زدایی تا مشاوره فردی و گروهی داشته باشد. در این مسیر پرپیچ و خم، پشتیبانی از عزیزان یک اصل اساسی است. مراکز معتبر، خانواده‌ها را نیز در فرآیند درمان درگیر می‌کنند و به آن‌ها آموزش می‌دهند که چگونه با فرد معتاد رفتار کنند و چگونه از او حمایت نمایند.
یکی از مراکز موفق در این زمینه، موسسه راهی به سوی نور است که با ارائه خدمات حرفه‌ای و تخصصی، به عنوان یکی از بهترین کمپ ترک اعتیاد تهران شناخته می‌شود. این موسسه با درک کامل از پیچیدگی‌های اعتیاد، راهی نوین برای بهبودی و بازگشت به زندگی ارائه می‌دهد.